– ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ವೈಭವ
ದಸರಾ ಎಂದೊಡನೆ ಥಟ್ಟನೆ ನೆನಪಾಗುವುದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಗರಿ ಮೈಸೂರು (Mysuru Dasara). ಆದರೆ, ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉತ್ಸವದ ಬೇರುಗಳು ಒಂದೊಂದು ಕಡೆಗೆ ಕವಲೊಡೆದು ನಿಂತಿದೆ. ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ನೋಡಿದಾಗ ದಸರಾದ ಮೂಲ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿದೆ. ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವೈಭವದಿಂದ ಈ ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅದು ಅಲ್ಲಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಬಳುವಳಿಯಾಗಿ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲೂ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ಹಳೆ ಮೈಸೂರು ಭಾಗದ ಪಟ್ಟಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ದಸರಾವನ್ನು ಮೊದಲು ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಅದುವೇ ಈಗಿನ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ (Srirangapatna Dasara). ನಂತರ ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹಬ್ಬಿತು. ಹಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ದಸರಾ ಆಚರಣೆ ಪ್ರಾರಂಭಗೊಂಡವು. ಅದು ಪರಂಪರಾಗತವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದುಕೊಂಡು ಬಂದವು.
ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಆರಂಭ
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಆಚರಣೆಗಳು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ 1610 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ರಾಜ ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಇದು ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆಗ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವು ಒಡೆಯರ್ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದುವರಿದಿತ್ತು. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ದಸರಾ ಆನೆಗಳ ತಬ್ಬಿಕೊಂಡು ಯುವತಿ ರೀಲ್ಸ್‌: ದುಡ್ಡಿದ್ದವರ ದರ್ಬಾರ್‌ಗೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾಥ್‌?
ಮೈಸೂರಿಗೆ ರಾಜಧಾನಿ ಸ್ಥಳಾಂತರ
17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದರು. ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಅದ್ಧೂರಿ ದಸರಾ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಹ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡವು. ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು (ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ) ಸರಳ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೈಬಿಡದೇ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಆದರೆ, 2009 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯರ ಭಾರಿ ಬೇಡಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಜಂಬೂ ಸವಾರಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂರು ದಿನಗಳ ದಸರಾ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಆ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದುವರಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೇ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲೂ ದಸರಾ ನಡೆಯಲಿದೆ.
More Read
ಮಂಗಳೂರು ದಸರಾ: ಬಾರಿ ಚಂದ
ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ದಸರಾವನ್ನು ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಮಾರ್ನಾಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರಾವಳಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಈ ಹಬ್ಬವು ಮಂಗಳಾದೇವಿ, ಕುದ್ರೋಳಿ ಗೋಕರ್ಣನಾಥೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ. ಸರ್ವಜನಿಕ ಶಾರದಾ ಪೂಜಾ ಮಹೋತ್ಸವ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಚರಣೆ) ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ದೇವಾಲಯಗಳು ಶಾರದಾ ದೇವಿಯ ಅಲಂಕೃತ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತವೆ. ದೈನಂದಿನ ಪೂಜೆಗಳ ನಂತರ ಭವ್ಯ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳು ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಮಾರಂಭಗಳಿಂದ ತುಂಬಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿ ವೇಷ ಅಥವಾ ಹುಲಿ ನೃತ್ಯವು ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಭೂಷಣದಂತಿರುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳು, ನೃತ್ಯ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಥಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭವ್ಯವಾದ ಟ್ಯಾಬ್ಲೋಗಳ ಮೆರವಣಿಗೆಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ದಸರಾ ಉದ್ಘಾಟಕಿ ಬಾನು ಮುಷ್ತಾಕ್‌ಗೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಿಗ್ನಲ್ – ವಾದ, ಪ್ರತಿವಾದ ಹೇಗಿತ್ತು?
ಮೈಸೂರು ದಸರಾ: ಎಷ್ಟೊಂದು ಸುಂದರ
ದಸರ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ವಿಜಯನಗರ ರಾಜರು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಮಹಾನವಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನದ ನಂತರ, ಮೈಸೂರಿನ ಒಡೆಯರ್, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. 10 ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಜ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರು. ಅದರ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಎಂಬಂತೆ ರಾಜಮನೆತನ, ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ಪ್ರಮುಖ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಈಗ ಬೆಳಗುತ್ತಿವೆ. ಮೈಸೂರಿನ ಹಳೆಯ-ಪ್ರಪಂಚದ ಮೋಡಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ದರ್ಬಾರ್‌ಗಳು ಆತಿಥೇಯ ಕವಿ ಸಭೆಗಳು, ಯುವ ದಸರಾ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ಮೇಳೈಸಿವೆ. ವಿಜಯದಶಮಿ ದಿನದಂದು ಉತ್ಸವಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜಂಬೂ ಸವಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇದು ಅರಮನೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಬನ್ನಿಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಚಿನ್ನದಂಬಾರಿ ಮೇಲೆ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದು ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ. ಬನ್ನಿಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಪಂಜಿನ ಕವಾಯತು ಎಲ್ಲಾ ಉತ್ಸವಗಳ ಮುಕ್ತಾಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಮಡಿಕೇರಿ ದಸರಾ: ಮಾರಿಯಮ್ಮ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುವ ಸ್ಥಳ
ರಾಜ ದೊಡ್ಡವೀರ ರಾಜೇಂದ್ರ ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರತಿರೂಪಗಳಂತೆಯೇ ಆಯುಧ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ದೇವಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ನವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೆಟ್ಟದ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ದಸರಾ ಉತ್ಸವವು ಮಾರಿಯಮ್ಮ ದೇವತೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಕೊಡಗಿನಲ್ಲಿ ದೇವಿ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಮಾರಿಯಮ್ಮನ ನೃತ್ಯವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ (ಕರಗ)ವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬವು ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಜನೋತ್ಸವ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದೇವಾಲಯವು ‘ಮಂಟಪ’ ಅಥವಾ ಟ್ಯಾಬ್ಲೋಗಳಿಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಥೀಮ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಶಿವಮೊಗ್ಗ ದಸರಾ: ಒಂದು ಮಿನಿ ಮೈಸೂರು ದಸರಾ
ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ಆಚರಣೆಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನದ್ದಾಗಿದ್ದು ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಹಬ್ಬಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಶಿವಮೊಗ್ಗವು ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಕಲಾ ಮೇಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ತಾರೆಯರು ಮತ್ತು ಗಾಯಕರು ಸಹ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜಂಬೂಸವಾರಿ ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಉತ್ಸವಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಹ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಶಿವಮೊಗ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ದಸರಾ ಆಚರಣೆಗಳು ಬರಹಗಾರರು, ಕವಿಗಳು, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಚಲನಚಿತ್ರ ತಾರೆಯರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಲಾವಿದರ ಸಂಗಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ.
